Şair,  Türkiye  genelinde  yapılan  şiir  yarışması  ve  şiir  şöleni  etkinliklerine  de katılarak Yozgat’ı temsil etmektedir. Ayrıca radyo ve TV programlarındaki davetlere katılarak Türk halk edebiyatının ve halk şiirinin yaşatılması adına şiirlerinden örnekler sunarak etkinliklerini sürdürmektedir.
        Yozgat,  Bozlak, Türk Folkloru, Erciyes, Bozok, Sevgi Yolu, Maki gibi dergilerde ve Yozgat, Adana, Ankara vb. gibi yöresel gazetelerde değişik zamanlarda birçok şiirine yer verildi.
      Şair,  halk  şiirinde  âşıklar  geleneğine  uyarak  şiirlerini  dörtlükler  biçiminde söylemektedir. Hece ölçüsünün yedili, sekizli, on birli kalıplarını kullanmaktadır.
       Yozgat’ta  2006  yılında  kurulan  YOŞAYBİR  (Yozgat Şairler ve Yazarlar Birliği) Derneğinin kurucu üyelerindendir.
         Şu anda Yozgat 75. Yıl Anaokulunda memur olarak görev yapmaktadır
         Evli olup biri oğlan, biri kız olmak üzere iki çocuk babasıdır.
         Çeşitli kitaplarda çok sayıda şiirleri yayımlandı.
          Aldığı ödüller:
     1989’da  Yozgat’ta  yapılan  Hıdırellez  (Çamlıkta  Eğrice)  şiir yarışmasında üçüncülük
        2008’de   Bodrumda  düzenlenen  Uluslararası  Şiir  Şöleni’nde  “Bodrum”  şiiriyle mansiyon (jüri özel ödülü)
         2009’da “Yozgat Güzellemesi” şiiriyle Hikmet Okuyar özel birincilik ödülü
         2010’da “Çorum Güzellemesi” şiiriyle Hikmet Okuyar özel birincilik ödülü.

         Kitabının görseli:

        Şiirlerinden bir örnek:

                      YOZGAT GÜZELİ

        Bir güzel gördüm ben Yozgat ilinde,

        Sanki gerçek değil; rüya, düş gibi.

        Bir ilvan, bir eda var dilinde,

        Kanat çırpıp geçen keklik kuş gibi.

        Ayrılmaz oldum, düştüm peşine,

        Cihanda rastlanmaz belki eşine,

        Gözlerinin şavkı düştü başıma,

        Beni sersem etti yalçın taş gibi.

        Yaktı, kül eyledi beni gönülden,

        Çaresizim, bir şey gelmez elimden,

        Düğümlendi, söz çıkmadı dilimden,

        Sanki her gün içen sarhoş, keş gibi.

        Bakakaldım cemaline, yüzüne,

        Tipi, boran çöktü gönül yazıma,

        Bir gariplik geldi bir an gözüme,

        Tıpkı boza benzer, biraz şaş gibi.

        Tanrı uğratmasın onu nazara,

        Dil dökerken sözüm döndü azara,

        Sanki tenim verdim ölüp mezara,

        Her yanım tutmadı ölü, leş gibi.

        Gönlüm ok ucunda, o dilber yayda,

        Atarsa göremem haftada, ayda,

        Gülbahçe dilberden yok sana fayda,

        Beyhude bağlanma ona eş gibi.

        ÂŞIK GÜLŞANİ [HAFIZ (1878 – 1918)

      1878’de   Yozgat    Sorgun’un   Dedik   kasabasında    doğmuştur.   Dalmızrak  Oğullarından Osman Ağa’nın oğludur. Üç yaşında geçirdiği çiçek hastalığından sonra görme yetisini yitirmiş ve çevrede Kör Hafız olarak anılmıştır.

       Yörenin  zengin  ailelerinden birine bağlı olan Gülşaiî,  babasının odasına gelerek sanatını icra eden âşıkları dinleme ve tanıma olanağı bulur. Odasında her kış âşık karşılaşmaları düzenleyen, ödüller veren Osman Ağa, çocuğunun yaşamının tek tesellisi olarak saza ve âşıklığa heves etmesine izin verir. Böylece odalarına gelen âşıklardan saz çalıp şiir söylemeyi öğrenen Gülşani, zaman zaman onlarla atışmalar da yaparak sanatını ilerletir. 1918’de vefat eder .

        Gülşani’nin   söylediği   şiirlerden   bazıları   kendi   köyünde  bugün   de   ezgili   olarak okunmaktadır. Elde üç şiiri bulunan Gülşani, okuryazar olmaması, bir mesleğinin bulunmaması, saz çalması ve şiir söylemeyi âşıklardan öğrenmesi ile Yozgatlı şairler hakkında yapılacak genellemenin dışına çıkan birkaç simadan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

       Hakkındaki  çok  az  bilgiye  ve  eldeki  üç  şiirine  bakarak  Gülşani’nin  “âşıklık” geleneği içerisinde yetişen istisnai şairlerden biri olduğunu söylenebilir.

        Şiirlerinden bir örnek:

                       KOŞMA

        Bir fukara keşf-i keramet olsa,
        Müzevir insana ahbap denilir.
        Zengin kapısında bir hayvan ölse,
        Eyvah, yazık, gönlü harap, denilir.

        Fukarayı baş köşeye sürmezler,
        İyi yere münasebet görmezler,
        Ak sakallı olsa bir yer vermezler,
        Fukara ayağa türap, denilir.

        Fukara durmayıp hizmet yetirse,
        Yüklese de gam yükünü götürse,
        Zengin, bir mahalden beygir getirse,
        Bu, halis küheylan Arap, denilir.

        Gülşani çekiyor aşk mihnetini ,
        Kavukçu zenginin eder methini,
        Fukara çalkasa bal şerbetini,
        Bal değil, yıllanmış şarap, denilir.

        Kaynaklar:

        1. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulsani-hafiz

        2. Mahmut Işıtman,  “Âşık Gülşanî”, Türk Folklor Araştırmaları, Sayfa: 7929-7930.

        ÂŞIK HACI [HACI YUSUF ÇETİN (1940 -2008 )]

        Halk  şairi. 1940  yılında  Yozgat’ın  Çayıralan  ilçesinin Aşağı Yalısaray köyünde doğdu. Yaşamının tüm maceralarını, öykülerini, şiirlerini şiir defterinde topladı.

        1962  yılına  dek  köyünde  kalan âşık, bu tarihten sonra Türkiye’nin dört köşesinde hem düşünde gördüğü kızı aramak hem de geçimini sağlamak düşüncesiyle destan satmaya karar överdi. Köyünü terk edip Kayseri’ye, sonra da Çukurova’ya gitti. Ekmek parası kazanabilmek için bahçe çapaladı. Bir süre Tarsus’ta, Mersin’de kaldı. İstanbul’a gitti.

        Gurbette  geçen  yılların  verdiği  sıla  özlemiyle  duygu  dolu  şiirler  söyledi. Çoğu doğaçtan söylediği şiirlerine bütün acılarını, hayallerini yansıttı. Şiirlerinde doğanın, kadının güzelliğini, haksızlıkları, zulümleri işledi.

        1970’te Sarıkaya’ya yerleşti.  Sık sık köyüne giderek çocukluğunun geçtiği yerlerde özlem giderip şiirler söyledi. Düşünde gördüğü kızı unutup teselliyi evlilikte, doğada ve insanlarda buldu. Zaman zaman çağırıldığı toplantı, şenlik ve düğünlerde şiirleriyle seslendi çevresindekilere.

        Şiirlerinden bir örnek:

                     TEMBELLİK

        Tembellik getirir başına bela,

        Evini başına yıkar tembellik.

        Tembel olan kişi kendini bilmez,

        Çıkmaz bataklığa sokar tembellik.

        Her an geri kalır tembelin işi,

        Sararır kirpiği, paslanır dişi,

        Altmışa, yetmişe varırsa yaşı,

        Ejderha olsa da yıkar tembellik.

        Tembellik bir huzursuzluk getirir,

        İçindeki sevgiyi yer de bitirir,

        Tembellik çok gerilere götürür,

        Evini, malını yıkar tembellik.

        Âşık Hacı tembelliği karşıyım,

        Dikkat edip hâllerine şaşıyım,

        Doğr’olursan doğruların eşiyim,

        Sözüm gerçek, çok kötüdür tembellik.

        ÂŞIK HAZANİ [ERDOĞAN BEKTAŞ (1964 – )]

        Halk ozanı.  Hazani  mahlasını  kullanan  Erdoğan  Bektaş,  1964 yılında Yozgat’ın Kababel köyünde doğdu.  İlköğrenimini köyünde tamamladı. Daha sonra eğitimine devam edemedi. Ankara Sitelerde; pirinç döküm, polyester, marangozluk, amelelik gibi işlerle geçimini sağladı. Askerlik sonrası köyüne yerleşti.

        Alevi-Bektaşî   kültürüyle  yetişmiş   bir  halk  ozanıdır.  Cem  ayinlerinde  Fuzuli,  Viranî, Nesimî, Pir Sultan Abdal, Âşık Veysel gibi ozanların yapıtlarıyla tanıştı. Onlardan esinlendi.  Kendi kendini eğitip geliştirmeye çalıştı. Bu amaçla Alevî-Bektaşi kökenli büyük ozanlarının yapıtlarını okudu.

        1990 sonrası eğitimci, şair, yazar Yusuf Özcan ile tanıştı. Kendisinden şiir ve hece ile ilgili eğitim aldı. Yazdığı şiirleri 2010’da “Ataş da Yanar”, 2012’de “Hazan”, 2016’da “İki Kalem, Bir Yürek”, 2018’de de “Bire Doğru” adlı kitapta topladı.

        Şiirlerinde  geniş  bir  konu  yelpazesi  olan ozan; Allah, peygamber, insan sevgisi, iyilik, doğruluk, hak gibi konulara özel bir ağırlık verdi. Yalancılık, hırsızlık, dedikoduculuk, kıskançlık gibi olumsuz davranışları eleştirip yeren çokça şiir yazdı.

        Hece   ölçüsüyle   yazdığı   şiirlerinden   bazılarını   türküleştirdi.   Bunları   sazıyla  âşık programlarında, şiir gecelerinde, özel programlarda çalıp söyledi.

     Evli ve üç çocuk babasıdır. Köyünde yaşamakta olup geçimini çiftçilik yaparak sağlamaktadır.

        Şiirlerinden bir örnek:

                        GÜZELDİR

        Boz tarlaya sarı tohum saçmalı,

        Çavdarını dane dane seçmeli,

        Orak ile tırpan ile biçmeli,

        Harman edip sürülmesi güzeldir.

        Savurmalı sap samandan süzmeli,

        Taşa verip ince ince ezmeli,

        Yoğurmalı, oklavayla yazmalı,

        Sac üstüne serilmesi güzeldir.

        Hazan’ım sözümde hilafım yoktur,

        Gözüm aç olsa da vicdanım toktur,

        Emeksiz kazancın kusuru çoktur,

        Alın teri görülmesi güzeldir.

        ÂŞIK İBRAHİM(? – ?)

     Halk  ozanı.  18.  yüzyılda   yaşadı.  Yozgat’ın   Sorgun   ilçesinin   Bahadın  beldesinde doğdu. Şiirleri sazlarla dile geldiği, plaklara okunduğu, birkaç dergide yazıldığı ve takvim yapraklarında yer almasına rağmen kimliği ile bütünleşen bir yapıt oluşmadı.

       Âşık  İbrahim,  çevresinde  “hak  âşığı”  unvanına kavuşan bir halk şairidir. Yaşamı halk arasında efsaneleşmiştir. Şiirlerini hece ölçüsüyle ve zamanına göre duru bir Türkçeyle yazmıştır.

       Köyün  hatırı  sayılan  büyüklerinden   birine  incitici  bir  söz söylediği söylentisi  üzerine Karısı Senem’e sitem eden şu şiiri söyler ve bir süre köyden ayrılır:

                   SENEM’E SİTEM

        Ben gidiyom, emanetin Allah’a,

        Ben gidersem bu ellerde gal gayrı.

        Terk eder sılayı şimdiden sonra,

        Gelmeyince kadirimi bil gayrı.

        Benim sevdiceğim kaşı kemandır,

        Bu aşkın elinden hâlim yamandır,

        Gidiyom ya geleceğim gümandır,

        Helallaşak nazlı yârim gel gayrı.

        Ben yolcuyum, beni yoldan eğleme,

        Kement atıp yollarımı bağlama,

        Bu sevdadan vazgeçilir belleme,

        Senin sözün ceddimize zül gayrı.

        İbrahim’im ben bu elde duramam,

        Lokman Hekim gibi yaralarım saramam,

        Gül yüzlümün yüzünü de göremem,

        Dost bağından ayrılıyor yol gayrı.

        Kaynak: Âşık İbrahim, Arif Baş, Şark Matbaası, Ankara, 1973.

        ÂŞIK İFŞAİ [EŞREF (1843 – 1908)]

      1843’te  doğdu.   Babasının  adı  Yusuf,   annesinin  adı  Rahime’dir.   Yozgat’tan Çorum’un Tahirabat köyüne, oradan da Çorum’un Alaca ilçesi Mehmetbeyli köyüne göç edip aynı köyde imamlık yaptı. Tarihte 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Yozgat’ta gelip yerleşti.

       Medresede   öğrenim   gören   ve  yaşamını  Mehmetbeyli’de   imamlık  yaparak  geçiren İfşai’nin aynı zamanda çevresinde iyi bir hattat olarak tanındığı ifade edilmektedir.

        İfşai, 1908 ‘de 65 yaşındayken Yozgat’ta öldü.

       Ele   geçen  şiirlerinden  hece  ölçüsünü  kullandığı  sanılan  İfşai’nin  kendisinden sonra yetişen şairler üzerinde etkisinin olduğu anlaşılmaktadır. Medresede okumasının aruz veznini de kullandığını düşündürmesi gerektiriyorsa da elde herhangi bir belge bulunmadığından heceyle yazan şairler arasında değerlendirilebilir.

        Şiirlerinden bir örnek:

                         KOŞMA

        Birazcık merhamet eyle a zalim,

        Nar-ı aşka sen ettin beni.

        Elin koy göğsüne fikir eyle hâlim,

        Bin türlü perişan sen ettin beni.

        Vurdun gamzen okun aklım azdırdın,

        Güya baktın şehlâ gözün süzdürdün,

        Bu âşığı diyar diyar gezdirdin,

        Sefil ü sergerdan sen ettin beni.

        Ben bu aşk âteşin ezel görmedim,

        Sen gibi nevreste güzel görmedim,

        Zulmetmeyi sana muhal görmedim

        Dîdeleri al kan sen ettin beni.

        Ne şevk-i mihrinle bâde doldurdun,

        Abes yere gül benzimi soldurdun,

        Ne doğruca iltifatın kaldırdın,

        Ne bir şad-ı handan sen ettin beni.

        Ben sana ettikçe meyl-i muhabbet,

        Ağyar ile her dem eyledin ülfet,

        Ancak bize kaldı dert ile hasret,

        Bir hatırı viran sen ettin beni.

        Mürüvvetli murat alır dünyada

        Herkes ettiğini bulur dünyada

        Yok idi sırrımı bilir dünyada

        Dillere destan sen ettin beni

        İfşai dil hasta sen kaşı Leylâ

        Gezdirme Mecnunu sahra-be-sahra

        Gülzar-ı hüsnüne âşık-ı şeyda

        Bülbül gibi nalân sen ettin beni

        Kaynaklar:

      1. Yozgat’lı  Âşık  İfşai, Mahmut Işıtman, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Ocak 1966, Cilt 9, Sayı 198, s. 3967, 3968.

      2. Yozgat’ta   Halk   Şairliğinin   Dünü   ve  Bugünü,   M.  Oğuz  Öcal,   Kültür  Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994.

        ÂŞIK İHSAN ŞAŞAR (1942 – )

      1942’de  Yozgat’ın   Sorgun   ilçesine   bağlı   Hanbaşı  Mahallesi’nde,  çiftçi  bir  ailenin çocuğu olarak doğdu. Resmî kaynaklara 1939 doğumlu olarak kaydedilen Âşık İhsan’ın, ailesinin soyadı önceden “Layık” iken resmî kayıtlara geçerken “Şaşar” olarak değişti.

       Âşık   İhsan,   okul   çağına   gelince   eğitim   yaşamına  Sorgun’un  Yeşilyurt  okulunda başlardı. Okul sıralarında ikinci sınıftan itibaren bir şiir söyleme ve yazma hevesi baş gösterdi. O yıllarda okul çapında yapılan şiir yarışmasında öğretmenler için yazdığı şiirle birincilik ödülünü aldı.

       İlkokulu  bitirince  ailesinden  dolayı çiftçilikle uğraştı. Daha çocuk yaşlardayken sesinin güzel olmasından dolayı tarlalarda, bağlarda ve düğünlerde türküler söylemeye başladı. Bu yeteneğinden dolayı çocukların alınmadığı büyükler odasına alınıp dönemin beğenilen türkülerini söyleme olanağı buldu.

     Yaşamını sürdürürken hem kamyon ve minibüs şoförlüğü yayptı hem de davet edildiği yerlerde, halk meclislerinde sanatını sürdürdü.

      Yozgat’ın   Sorgun   ilçesinde  büyüdü   ve   âşıklık  geleneğini  buraya  gelip  kahvelerde atışmalar yapan, halk hikâyeleri anlatan ve destan satan âşıklardan öğrendi. Kendisinde bulunan âşıklık yeteneği, kasabaya gelen âşıklara olan imrenmesiyle gün yüzüne çıktı. 

      Askerden  geldikten  sonra  âşıklıkla  pek  fazla  ilgilenmedi.  Özel   radyo   ve televizyonlar kurulmaya başladıktan sonra yerel yayın kurumlarında katıldığı programlarla âşıklığı sürdürdü.

       Askerden  sonra  küçüklükten  beri  sevdiği   dayısının   kızıyla  evlenmek  istedi. Dayısının birtakım zorluklar çıkarmasına karşın kendisinin âşıklığını kullanarak durumunu şiirle anlatıp derdini dile getirmesi ve komşuları ile aile büyüklerinin araya girmesiyle bu evlilik gerçekleşti.

        Yaşı  ilerledikten  sonra  eskisi  gibi  çok  fazla  geleneği  sürdürememesine  karşın âşık meclislerine katılmaya çaba gösterdi.

        Âşık   İhsan’dan   ve   şiirlerinden   edindiğimiz   bilgilere   göre,   yetişmiş   olduğu Sorgun’da âşıklık geleneği; köy odalarında, üzüm toplama zamanı bağlarda, düğünlerde ve kahvelerde hâlâ sürdürülmektedir.. Âşık İhsan’ın da dahil olduğu âşıklar; yörede düzenlenen şölenlerde, âşıklar bayramlarında, âşık atışmalarında âşıklık geleneğini koruyabildikleri özellikleriyle yerine getirmeye çalışmaktadırlar.

        Kahvelere  gelen  âşıklara  ilgi  duyarak  onlar  gibi  söylemeye  özendiğini belirten Âşık İhsan, saz alacak parası da olmadığı için eline aldığı küreği saz gibi tutarak, bağlarda üzüm toplayan ve helkirlerde pekmez kaynatan kadınlara türküler söylemeye başladğ. Daha 15-16 yaşlarındayken bağlarda üzüm toplayan kızların söyledikleri mânilere karşılık verip onları işlerine teşvik ettiği için bağ sahipleri tarafından bağlara davet edildi.

        Saz  çalmayı  hiç  usta  görmeden  kendi  kendine  öğrendi.  Bu  arada  Sorgun’a  hangi âşık gelse onu dinlemeye gidip ondan bir şeyler öğrenmeye çalıştı. Bir kahvedeki ilk söyleyişini Hasan Ekimli’nin kahvesine gelen Çorumlu Âşık Hasan için, tepsi dolandırırken söylediği şu dörtlükle gerçekleştirdi: 

        Âşığın sözünde yoktur yalandır,

        Demeyin ki sakın şu felan filandır,

        Hasan Ustam gurbette tepsi dolandır,

        Ekmeni bundan gazanmış gelmiş. 

        Hakkında yayımlanmış bir kitap yoktur. Şiirleri, Yılmaz Yeşil tarafından 2001’e Gazi Üniversitesinde hazırlanan bitirme tezinde bir araya getirilmiştir.

       İki  kız,  iki oğlan dört çocuk babasıdır. Çocuklarının hepsini evlendiren Âşık İhsan eşiyle birlikte yaşamaktadır. 

        “Sana nasıl âşık renler?” sorusuna karşılık söylediği bir şiiri:

          BİLMİYORUM NASIL

                    OLDUM

        Bilmiyorum nasıl oldum,

        Bir gecede bunu buldum,

        Aşk ile sararıp soldum,

        Onun için âşık derler,

        Heves verdim şu sazıma,

        Bir ateş düştü özüme,

        Sevdam dayımın kızına,

        Onun için âşık derler.

         İhsan der ki neden neye,

         Tutuldum kara sevdaya

         Yatırdılar hastaneye,

         Onun için âşık derler.

        ÂŞIK KAPLANİ [(HASAN KAPLAN (1958 – )]

       Halk  ozanı.   2  Nisan  1958’de   Yozgat’ın   Sorgun  ilçesine   bağlı   Tulum   köyünde dünyaya geldi. İlkokulu köyünde bitirdi. Ortaokulu Sorgun’da ve Sorgun’a bağlı Eymir bucağında okudu. Lise öğrenimine Ankara Mustafa Kemal Lisesinde başladı. Bir yıl Samsun’da okuduktan sonra yeniden Ankara’ya döndü ve İnönü Lisesinden mezun oldu. Yükseköğrenimini Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesinde tamamladı.

       Küçük yaşlarda şiir yazmaya başladı. Henüz 10 yaşındayken de bağlamayı eline aldı. Onu bu konuda yönlendiren ve ilk bağlamasını kendi eliyle yapıp ona veren amcası Yusuf Kaplan oldu. Kaplani bundan sonra bağlamasını elinden bırakmaz oldu. Kendini geliştirdi. Çalıp söylediği türkülerle dikkat çekti.

        1977’de    halk    konserleri   etkinliklerine   yöneldi.   Aynı  yıl   “Halk   Ozanları   Kültür Derneği”ne üye oldu. Daha sonra dernekte yönetim kurulu üyeliği, genel sekreterlik ve denetleme kurulu başkanlığı görevlerinde bulundu.

        Çoğunlukla   Kaplani   mahlasını   (takma adını)   kullandığı   şiirlerinde    hemen   her  tür konuyu işledi. 1980’li yılların ortalarında söylediği birçok türkü ile adı duyulan Kaplani’nin şiirlerinin bir bölümü, Metin Turan tarafından hazırlanan “Yürüyorum Dikenlerin Üstünde (1999)” adlı kitapta yayımlandı. Şiirleri ayrıca birçok dergi ve kitapta yer aldı.

        Kaplani’nin  tek  başına  ve  diğer  sanatçılarla  birlikte  albüm çalışmaları oldu. İlk kaset çalışmasını 1980’de yaptı.  1997’de “Yanar Yüreğim” adıyla bir başka kaset çıkardı.

        Bugün   birçok    halk   müziği   sanatçısı   tarafından   okunan  güzel  türkülerin  altında (50’nin üzerinde türkü) Hasan Kaplani’nin imzasını görüyoruz: “Yürüyorum Dikenlerin Üstünde”, “Senin Gibi Sahte Dosta inanmam”, “İkrarım İkrardır Gül Yüzlü Dostum”, ”Nazlı Yâr”, “Bahar Geldi, Yaz Gelmedi”, ”Bırak Gam Kederi Yaralı Gönül” bunlardan bazılarıdır. Kaplani’nin ayrıca “Bahar Gözlü Yârim” adlı bir şiir kitabı vardır.

        Kaplani,   halkın  içerisinden  çıkıp  kendisini  yetiştirmiş  birisidir.   Onun  belki  de  en büyük ayrıcalığı; halk şiirini sevmiş olması, bu geleneği yaşatacak, ona saygıyla bağlı bir aileden gelmesidir.

       Evli ve üç çocuk babası olan Kaplani, şiir çalışmalarının yanı sıra kaset hazırlıkları ve genç sanatçıların eğitimiyle  yaşamını sürdürmektedir.

        Şiirlerinden bir örnek (türkü sözü):

        YÜRÜYORUM DİKENLERİN

                       ÜSTÜNDE

        Karanlık bir gece, yol görünmüyor,

        Yürüyorum dikenlerin üstünde.

        Kara çalı bana aman vermiyor,

        Yürüyorum dikenlerin üstünde.

        Güneş erken doğup şafak sökmüyor,

        Gökteki bulutu söküp atmıyor,

        Ay karanlık, güneş ışık tutmuyor,

        Yürüyorum dikenlerin üstünde.

        Sonlanmadı menzil ile durağım,

        Belki çok yakınım, belki ırağım,

        Yaralandı parça parça ayağım,

        Yürüyorum dikenlerin üstünde.

        Yavaş yavaş ilerlerken Kaplani,

        Benim ile yola çıkanlar hani,

        Geri dönsem taşa tutar el beni,

        Yürüyorum dikenlerin üstünde.

         ÂŞIK KUL HAYDAR (1870 – 1916)

        Asıl   adı  Haydar  olan   âşık,  şiirlerinde  Kul  Haydar  mahlasını  kullanmıştır.  1870’te Yozgat ilinin Boğazlıyan ilçesinde doğmuştur. Bir kaynakta Sarız kasabasının Çörekdere köyünden olduğu belirtilmektedir.

          Aslen Boğazlıyanlı olan Âşık Haliloğlularından Halil’in oğludur.

        Kul   Hakkı,   önce   köy   imamından   ders  görmüş;   daha   sonra  Kayseri’ye  gelerek medrese öğrenimine başlamıştır. Medrese öğrenimini  tamamladıktan sonra köyüne dönmüş; orada bir medrese inşa ederek kendi öğrencilerini yetiştirmiştir. Haydar Hoca olarak da anılan âşık; hoşsohbet, doğaçtan manzum söylemeye yatkın biri olarak anlatılmaktadır. Ayrıca halk tarafından kerametine inandıkları bir hoca/veli düzeyinde görüldüğüne ilişkin bilgiler de vardır.  

        Fahri   Bilge   defterinde  Kul  Haydar’a  ait  iki  şiir  bulunmaktadır  (Çapraz 2008: 238-240). Bu şiirlerden ilki, tarlasına diken sökmeye giden Kul Haydar’ın köylüsü Âşık Azmi Bekir ile atışması biçimindedir. Atışmada âşıklar birbirine dinsel anlamda öğütler vermektedirler. İkinci şiir, Sarız’ın Yalak [Yeşilkent] köyünden Molla Mehmet adında birinin kız istemek için kendisine kefil olmasını istediği Kul Haydar’a çok ısrar etmesi üzerine söylenmiştir.

       Kul  Haydar’ın  türkülü  öykü  niteliği  gösteren  çalışmaları,  hece  ölçüsüyle  ve  koşma biçiminde yazılmıştır. Öğüt verici bir söyleyişe sahip olan Kul Haydar’ın şiirlerinde yalın ve içten bir anlatım vardır. Yöre ağzı söyleyişlerin yer aldığı şiirlerinde Arapça ve Farsça sözcü ve tamlamalara fazla yer vermemiştir.

        Şiirlerinden bir örnek:

                             KOŞMA

        Kadîr Mevlâ’m meyve vermez söğüde,

        Akl’olmayan çok oturur öğüde,

        Bazı yerlerde kötü derler yiğide,

        Yiğitler (de) neynesin day’olmayınca.

         Azgın hey ağalar havalar azgın,

        Şahanın avına iner mi kuzgun,

        Tarlası ayrı da bideri bozgun,

        Dayılar neynesin soy olmayınca.

        Amana gel deli gönül amana,

        Vakit âhir böyle oldu zamane,

        Cevahiri denk etmişler samana,

        Yük dengini bulmaz tay olmayınca.

        Garip bülbül her bağçede şakımaz,

        Sehere vurup tan yüzüne okumaz,

        Hâlis üste çürük iplik dokuyor,

       Uygun endâzede şoy olmayınca.

        Kul Haydarı’m der ki herkes gülemez,

        Kimi bilir hâlin kimi bilemez,

        Kurtçul köpek her adamı dalamaz,

        Zorbaya karışıp hay olmayınca.

        Kaynak: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kul-haydar-yozgatli

        ÂŞIK KUL YETİMİ [(MUSTAFA KARTAL (1956 – )]

      Halk ozanı. 1956 yılında Yozgat’ın  Çayıralan ilçesine bağlı Derekemal köyünde dünyaya geldi.

      Üç yaşındayken annesini kaybetti ve öksüz kaldı. Yedi yaşına kadar üvey anne yanında büyüdü. İlkokulu yoksulluk içinde başarıyla tamamladı. Bir süre köyde çobanlık yaptı. Daha sonra Bolu ili Gerede ilçesinde Kur’an kursuna devam etti. İki yıl okuduktan sonra Kur’an kursunun kapanması sonucu köyüne döndü. İstanbul’a iş bulmak için gidip 7 yıl süreyle orada çalıştı.

       1976   yılında   vatani   görevini   yapmak   üzere   gittiği   Ankara   Etimesgut  acemi birliğinde bandocu olarak görev aldı. Acemi birliğinden sonra Kırklareli 33. Tümen Bando Komutanlığı usta birliğine teslim oldu. Askerlik görevini tamamlayıp tekrar İstanbul’a döndü.

      1980  yılında  evlendi.  Evlilik  sonrası  önce  Konya’ya,  sonra  da  Karaman’a  yerleşti.

      Şiire    küçük    yaşlarında   rüyasında    söylediği    bir   dörtlükle   başladı.   Karaman’da kurulan Âşıklar Kahvesi’nin kurucuları arasında yer aldı. Aynı dernekte iki dönem başkanlık yaptı. Bu süre içinde Konya’da yapılan Konya Âşıklar Bayramı’na katılarak başarı ve onur ödülleri kazandı. Burada Türkiye’nin birbirinden değerli birçok âşıkları ile tanıştı. Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, Âşık Reyhani gibi üstatlarla tanışıp birlikte oldu. Türkiye’nin birçok il ve ilçesinde yapılan festivallere katılarak ödül ve plaketler aldı. Şiir antolojilerde yapıtları yayımlandı.

      Asıl   adı   Mustafa   Kartal   olan  ozan,   şiirlerinde   “Kul  Yetimi”   mahlasını  kullanmıştır.  Şiirlerinde genelde yaşadığı olayları dile getirmiş; vatan, gurbet, sıla özlemini öne çıkarmıştır.  Halk şiiri tarzında yazdığı ölçülü ve uyaklı şiirlerini saz eşliğinde de söylemiş, bir müddet sonra yaşadığı üzücü bir olay sonucu saz çalmayı  bırakmıştır.

       Âşık  Kul  Yetimi,  hâlen  Yozgat’ın  Çayıralan  ilçesine  bağlı  Derekemal  köyünde oturmaktadır. Emeklidir. Evli  ve 5 çocuk babasıdır.

        Âşığın “Turnalar” adında bir şiir kitabı bulunmaktadır.

        Kültür ve Turizm Bakanlığından onaylı “halk ozanı” sertifikasına sahiptir.

        Yer Aldığı Antolojiler:

        1. Kültür Bakanlığı’nın 1992 yılında yayımladığı “Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi”.

        2. Karaman  Kültür  Müdürlüğünün  yayımladığı  “1992  Yılında  Dünü  ve  Bugünü” adlı kitap.

        3. 1997’de   Ankara   Mamak   Belediyesinin   düzenlediği   “Mamak  ve  Çevresi”   adlı  şiir yarışması.

       4. 1998’de   Mamak   Belediyesinin   düzenlediği    “Başkent    Ankara    Halk    Şiirleri Yarışması.”

         5. 1993’te Kültür Bakanlığının düzenlediği Atatürk konulu şiir yarışması.

        6. 1995’te      Karaman     Kültür    Müdürlüğünce     düzenlenen     “Geçmişten    Günümüze Karaman”  adlı  yarışma.

       7. 1997’de    Karaman   Kültür   Müdürlüğünce   yayımlanan  “Karaman  Şiirleri  Antolojisi” kitabı.

         8. Kültür Bakanlığının yayımladığı çeşitli antolojiler.

       9. 1995’te   Kültür    Bakanlığı’nın   düzenlediği   “Demokrasi  ve   Cumhuriyet-  Atatürk“  adlı şiir yarışması.

       10. Konya  Selçuk  Üniversitesi  Türk  Dili   ve   Edebiyatı  Öğretim  Üyesi  Ali  Berat Alptekin’in görevlendirdiği Sayın Canan Coşkun tarafından hakkında hazırlanan bir tez.

        Kitabının görseli:

        Şiirlerinden bir örnek:

                       KALMADI

        Bu dünya menfaat için kurulmuş,

        Yazık, arkadaşla yâren kalmadı.

        Koyunun postuna kurtlar bürünmüş,

        İyilere kıymet veren kalmadı.

        Ecel bir gün bağlar benim dilimi,

        Hasta iken soran yoktu hâlimi,

        Kuzgun gibi kapışırlar malımı,

        Şimdi kefenimi saran kalmadı.

        Kul Yetimi kıymet vermez namerde,

        Sokarlar başımı bin türlü derde,

        Canım kurban olsun mert oğlu merde,

        Şimdi pek sözünde duran kalmadı.

        ÂŞIK MECZUBİ [NURİ DOĞRUYOL (1930 – )]

       Halk  şairi.  8  Şubat  1930’da  Yozgat’ın  Yerköy  ilçesinin  Terzili  köyünde  doğdu. Şiirlerinde “Meczubi” takma adını kullandı.

      1948  yılında  bazı  gazete  ve  dergilerde  şiirleri  yayımlanan âşık, bir eleştiri ve gülmece ustasıdır. Ancak iç dünyasında Yunus Emre gibidir. Yiğitlik, kahramanlık şiirleri yazanlar arasında da sayılı şairlerdendir.

       Şairin  “Yozgat’ta  Parlayan  Güneş, Kalbimin sesi, Şakacı Kızlar, Kıbrıs’ı Özleyiş, Ölüm Döşeği, Dedikodusuz Yuva, Dile Gelen hakikatler” adıyla yayımlanmış şiir kitapları vardır. 8’li ve 11’li hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerde duru bir Türkçe kullanmıştır.

        Şiirlerinden bir örnek:

                           GÜZEL

        Sarma her merhemi yarana sakın,

        Sensin bana benden çok daha yakın,

        İsyanımı hoş gör, hâlime bakın,

        Kün emri sahibi, taptığım güzel.

        Sığmaz kitaplara senin bu vasfın,

        Bin bir ismin vardır, amma bir aslın,

        Ölürsem bu yazım hatıra kalsın,

        Gün oldun hayatta, taptığım güzel.

        Yaz diye emrettin, yazdı kaleme,

        Ne şüpheye düştüm ne de eleme,

        Varlığın bildirin cümle âleme,

        Ün oldun hayatta, taptığım güzel.

        Arşa, kürse sahip bir nazlı yârsın,

        Bulutsun, rüzgârsın, yağmursun, karsın,

        Her nereye baksam orda sen varsın,

        Yön oldun hayatta, sevdiğim güzel.

        Ne büyük ibretler gösterdin bana,

        Şükür Meczubi’yi bağladın sana,

        Âşığımsın dedin, saldın meydana,

        Can oldun hayatta, taptığım güzel.

        ÂŞIK MUSTAFA TAŞKAYA (1959 –  )

      Halk  şairi.   1956’da  Yozgat’ın  Sorgun  ilçesinin  Akocak   (Bilalik)   köyünde  doğdu. İlkokulu köyünde, ortaokulu ve liseyi Sorgun’da bitirdi. Ailesi yoksul olduğu için öğrenimini sürdüremedi. Şiir yazmaya 13 yaşlarında başladı. Aynı yaşta saz çalmayı da öğrendi.

       1976  yılından  başlayarak  ekmeğini  gurbette  aramaya  çıktı. Baba, ata mesleği olan rençberlik gözünü, gönlünü doldurmamıştı. İstanbul’da kendine yeni bir yaşam kurdu. Bir kasetçilik ve plak şirketinde müzik çalışmalarına başladı. Şu anda da müzik çalışmalarını sürdürmektedir.

       Şair,  yazdığı  şiirlerin  hepsini  kendi  besteledi  ve  saz   eşliğinde   çalıp  söyledi. Piyasaya kendi besteleriyle doldurduğu albümler çıkardı. Şiirlerinde sıla özlemi, yoksulluk, yozlaşan ve değişen değer yargıları, haksızlık gibi konuları işledi. Mahlas olarak kendi adı olan Mustafa’yı kullandı.

        Şiirlerinden bir örnek (özgün yazımıyla):

               AZ BANA TANRI’M

        Al fistanı giymiş önü düğmeli,

        Kiprikler ok gibi, gözler sürmeli,

        Kendi selvi boylu, tombul memeli,

        Böyle gözelleri yaz bana Tanrı’m.

        Gözlerini yarat zeytinden siyah,

        Ağzı pek ufacık, burnu topah,

        Al yanah üstüne bir de ben bırah,

        Böyle gözelleri yaz bana Tanrı’m.

        Al fistanı giymiş, başı yazmalı,

        Koluna takıp da şöyle gezmeli,

        Yanak elma gibi, üstü gamzeli,

        Böyle gözelleri yaz bana Tanrı’m.

        Akşam geç gelince uyanık görem,

        Okşayıp yüzünü, yüzüme sürem,

        Eğer istiyorsa canımı verim,

        Böyle gözelleri yaz bana Tanrı’m.

        Mustafa der ki hâlimi sorma,

        Gönlümden veririm yâre bir arsa,

        Yozgat kızı olsun imkânı varsa,

        Böyle gözelleri yaz bana Tanrı’m.

        ÂŞIK NAZÎ (1863 – 1902)

      Âşık   Nazî   Yozgat’ta  1863   yılında   doğmuştur.   Tüccar    İsmail   Efendi’nin   oğludur. Aileleri Çekerek ilçesinin Beyyurdu Köyünden gelmedir.

       Nazî’nin    asıl    adı   Mustafa’dır.   Yozgat’ta    Mustafa    Nazî    diye   tanınırdı.   Yozgat çevresinde  en cins at onun olurdu. En iyi ata binen, cirit oynayanlardan birisi idi.

        Ölümünden  yedi  yıl  önce  bir  cirit  oyunu  so­nunda fazlasıyla terlemiş, dinlenmek için oturduğu çimenlerin üzerinde bağırsaklarını üşütmüş ve ölümüne eden olan kanlı basur hastalığına yakalanmıştır. ne yazık ki bu hastalığı yenememiş ve ömrünün son zamanlarındaki şiirlerini tutulduğu amansız dertleri anlatmakla, doktorlardan imdat is­temekle ah ü figan ederek yazmıştır.

       Nazî;   ahengi,   muhabbeti,   meclisi   hele   güzeli   ve   güzel   sanatları    çok  severdi. Şiirindeki ince sanat, onu arkadaşları arasında seçkin bir kişilik yapmıştır. Nazi’nin şiirinde mahlası gibi kibarlık ve yenilik du­yulur.
        Nazî 1902 tarihinde Yozgat’ta vefat etmiştir. Mezarı, Keverli Burun’dadır. Fakat yeri belli değildir. Bir ey yazma divanı mevcuttur.

    Şiirlerinden bir örnek (radyo ve televizyonlarımızda severek dinlediğimiz bestelenen bozlağı):

        ÂŞIK SEFİL DÖNDÜ [DÖNDÜ AKDEMİR (1942 – 2017)]

        Asıl adı Döndü Akdemir olan Âşık Sefil Döndü, 12 Mart 1942’de Yozgat’ın Sorgun ilçesi Çayözü köyünde yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğdu. İlkokulu köyünde okudu. Çok istemesine karşın öğrenim yaşamı ilkokulla birlikte sona erdi.

        Çocukluğu ve gençliği çok zor koşullar altında geçti. Ailesi tarafından bir erkek gibi yetiştirildi.  Çift sürüyor, bağ belliyor, bostan ekiyor, arıcılık ve besicilikle uğraşıyor, kısacası bir erkeğin yapması gereken hemen her işi yapıyordu. Bir yandan da kilim dokuyor, yorgan köpüyor, dikiş dikiyordu.

        Annesi öldükten sonra babası beş kez daha evlendiği için analık elinde ve baskı altında büyüdü. Erken yaşta evlendirildi. Ancak bu kez de kayınbabasının eziyetiyle karşılaştı. İlk iki çocuğunun kız olması nedeniyle hakaretlere uğradı. İkinci kızı bakımsızlıktan öldü. Üçüncü çocuğu erkek oldu. Mehmet Emin adını verdikleri bu çocuk daha bir yaşındayken amansız bir hastalığa yakalandı. Ne yaptılarsa hastalığından kurtaramadılar onu.  Mehmet’in bu acılı yaşamı 30 yaşında son buldu.

        Mehmet’in ölümü Döndü’yü derinden yaraladı. Evlat acısı, o güne dek çektiği tüm acıları unutturmuştu. Bundan daha büyük acı ne olabilirdi ki?..

        Yoksulluk  çektikleri  için  eşi  zaman  zaman gurbete çalışmaya gitti. Bu nedenle arkasında eşinin desteğini hissedemedi. Yaşadığı zorluk ve acıları tek başına göğüslemek zorunda kaldı.

        Kendi  anlatımıyla,  oğlunun  ölümünden  sonra  düşünde şiirler, mâniler duymaya başladı. Bundan esinlenerek her gün düşünde duyduğu şiirleri kaleme aldı. Döndü Hanım, böyle bir olay sonucu şairliğe başladı. Şiirlerinde “Sefil Döndü” mahlasını kullandı ve Âşık Sefil Döndü olarak Yozgat halk âşıkları arasındaki yerini aldı. Köyüne, yöre yaşamını gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla “Sefil Döndü Otantik Müzesi” kurarak da önemli bir kültür hizmetine öncülük etti.

        Sekiz   çocuk   annesi   olan   Âşık   Sefil   Döndü   de  diğer  halk  ozanları  gibi yaşadıklarından esinlenerek yazmıştır şiirlerini. Bu yüzden yaşadığı o büyük acının etkileri; çoğu şiirlerine, özellikle de ilk yazdıklarına  yansımıştır. Dağda, taşta, esen yelde, uçan kuşta, yağmurda, karda, kışta, hep ölen oğlu Mehmet’i anımsamıştır.

        Ozanın “İçimdekiler” ve “Dağarcığımda Anadolu’nun Özverisi” adıyla yayımlanmış iki kitabı vardır.

         Kitaplarının görselleri:

 

        Şiirlerinden bir örnek:

               YOZGAT SANA

               SEVDALIYIM

        Çamlık’ın yaylası serin,

        Sarı çamlar nefes verin,

        Kefenimi burda sarın,

        Yozgat sana sevdalıyım.

        Aşkın çilesi bitmez,

        Her dalında bülbül ötmez,

        Bu sevdaya ömür yetmez,

        Yozgat sana sevdalıyım.

        Doğduğum Bozok Yaylası,

        Burdan çıkar yiğit hası,

        Sürmeli söyler nefesi;

        Yozgat sana sevdalıyım.

        Temizdir suyu, havası,

        Bol verimlidir ovası,

        Döndü’m artıyor sevdası,

        Yozgat sana sevdalıyım.

         ÂŞIK SITKI BABA [SITKI GÖK (1896 – 1961)]

        Halk  şairi.  1896  yılında Yozgat’ın Sorgun ilçesinin Tiftik köyünde doğdu. Asıl adı Sıtkı Gök olan şair küçük yaşlarda aynı köyde imamlık yapan Hafız Hoca’dan Kur’an öğrendi. Sonra Konya’da medrese öğrenimi gördü. Sorgun’un çeşitli köylerinde ve kendi köyünde imamlık yaptı. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda hem Arapça hem Türkçe öğretmenliği yaptı. Sayısız öğrenci yetiştirdi.

        Asıl   mesleği   olan   imamlığı   bıraktıktan   sonra  çiftçilik  yapmaya  başladı.  Bu  ara Abdulgadir Geylani Tarikati’ne girdi. Ünlü şiirlerini undan sonra yazmaya başladı.

        Şair  şiirlerinde  daha   çok   tasavvufi  konuları  işledi.   Dönemine  göre  oldukça  yalın bir Türkçe kullandı. Şair için şiirlerini genellikle kaside tarzında yazdığı söyleniyorsa da dikkatli incelendiğinde bunların biçim olarak koşmaya benzediği ve hece ölçüsüyle yazıldığı görülür. Şiirlerinde 8’li ve 11’li hece ölçülerini kullanmıştır. Çoğu şiirleri yol gösterici ve öğüt vericidir.

        Şiirlerinden bir örnek:

          YALVARIRIM GÖNÜL

                      SANA

        Yalvarırım gönül sana,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Elinde var iken fırsat,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Aman tembel tembel yatma,

        Şeytanın sözüne gitme,

        Nefsin dediğini etme,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Kabul olmaz dilekleri,

        Boşa gider emekleri,

        Çok incinir melekleri,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Kulum değil, dedi Allah,

        Lanete müstahak billah,

        Şeytana yakındır vallah,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Demir taraktan tararlar,

        Tenin toprağa kararlar,

        Kalbinde iman ararlar,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        İki melek gelir sana,

        Der ne ettin, oku bana,

        Cevap veremezsin ona,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Orda sana kulum demez,

        Huzurundan kovar, komaz,

        Müminin senedi namaz,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        Ey Sıtkı kendine gelsen,

        Namazın kıymetin bilsen,

        İki cihan gülem dersen,

        Terk eyleme, kıl namazı.

        ÂŞIK YÜKSELÎ [OSMAN YÜKSEL (1946 – )] *

      Halk  ozanı.  20.09.1946’da   Yozgat   Merkez   ilçeye  bağlı  Yudan  köyünde  doğdu. İlkokulu bitirdi. Askerlik dönemine dek inşaat ustalığı yaptı. Asker dönüşü 1972 yılında Millî Eğitim Bakanlığına odacı olarak girdi. 1974’te itibaren evrak dağıtıcılığına geçti. Çeşitli bakanlık kuruluşlarında görev yaptı. 1979 yılında Yozgat Millî Eğitim Müdürlüğü evrak kaydına atandı. 1993’te emekli oldu

        2003  yılında  “Hoş Kokan Güller”,  2011’de  de  “Birliğe  Çağrı”  adlı  şiir  kitaplarını çıkardı. Güzelleme, taşlama, koşma, ağıt, uzun hava, mâni ve kahramanlık türküleri yazdı.

        Kültür  ve  Turizm   Bakanlığı  tarafından   halk   ozanı   olduğu   tescil  edildi   ve  ozanlık kimlik belgesi aldı.

        Şiirlerinde   “Yükselî”   takma    adını    kullanan   ozan,   Yozgat’ta   yapılan   çeşitli yarışmalarda ödüller aldı.

        Kitaplarının görseli:

       Şiirlerinden Bir Örnek:

                        BU SABAH

        Bilmem ki karşıma nereden çıktın?

        Yüreğime alev saldın bu sabah.

        Dünyamı başıma bir daha yıktın,

        Aklımı başımdan aldın bu sabah.

        Nefsimi sakındım karadan, kinden,

        Sana zarar gelmez sevdiğim benden,

        Usanıp bıkmadım billahi senden,

        Bağrımı taşlara çaldın bu sabah.

        Arzunsa boy değil, güzel huy idi,

        Hani sevgi, saygı, sevda pay idi,

        Kırk yıl önce sözleşmemiz ney idi?

        Gönlümün gamını sildin bu sabah

        İlhamlar yükledin gamlı özüme,

        Ezelden vurgundum tatlı sözüne,

        Hâlâ tebessümle bakan gözüme,

        Şu ruh kovanımda baldın bu sabah.

        Gamla keder sarmış idi sinemi,

        Yine bürünmüşsün pullu yemeni,

        Geldin şenlendirdin gönül hanemi,

        Gülmezken yüzüme güldün bu sabah.

        Bakmadın yüzüme asla el gibi,

        Yanakların al al hala gül gibi,

        Coşturdun Yükselî azgın sel gibi,

        Yâr gönül deryama daldın bu sabah.

         * Âşık Yükseli hakkında Prof. Dr. İsmet Çetin’in de bir araştırma ve incelemesi vardır: Millî Folklor Dergisi, Yozgatlı Âşık Yükselî, Bahar 2000, Cilt 6, Sayı 45, s. 63.

        ÂŞIK ZARİ [AHMET KÂMİL TANRIDAĞ (1852 – 1941)]

       1852’de   Yozgat’ta   doğdu.   İlk   öğrenimini   mahalle   mektebinde  yaptı. Daha  sonra Yozgat Demirli Medreseye girdi ve buradan diploma aldı.
     Çevrede   Şemsi’nin   Kamil   Efendi  namıyla   tanınırdı.   Evkaf   kâtipliğinde  memuriyete başladı.ve çeşitli memuriyetlerde bulunduktan sonra maliyeden emekli oldu.
      1941  yılında  Yozgat’ta  ölen  Zari,  hece  yanında  aruzlu  şiirler  de  yazmış  bir  kalem şairidir.

       Şiirlerinden bir örnek:

                      KOŞMA

        Eğer gider isen Bozok iline,
        Bir selamım götür vatana bülbül.
        Kon bizim bahçenin mahzun gülüne,
        Başla benim gibi figana bülbül.

        Gönül hastasıyım, hâlim soran yok,
        Gam yükün yüklendim hicrandan artık,
        Ahbab-ı yarana selam söyle çok,
        Bir de başkaca canana bülbül.

        Gurbette mahzunum, gözüm yollarda,

        Aktı didem yaşı, indi sellerde,

        Sen de benim gibi gurbet illerde,

        Gül ara, feryat et divane bülbül.

        Böyle imiş alnımızın yazısı,
        Vatan muhabbeti, evlat arzusu,
        Bekliyor Zarı’nin bunca kuzusu,
        Gönülde hemanca bir dane imiş.

        Kaynaklar:

        1. https://www.turkudostlari.net/kimdir.asp?kim=760

        2. Âşık Zari, Mahmut Işıtman, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Eylül 1968, Cilt 11, Sayı 230, s. 5066-5067.

        ÂŞIK ZEMİNÎ [HAŞİM (1838 – 1908)]

       Asıl adı Haşim’dir. Hakkında çok az çalışma yapılan halk şairinin yaşamı hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi yoktur. 

       Şiirlerinde  Zeminî  mahlasını  kullanan âşık, halk arasında “Yarım’ın Haşim Baba” olarak da bilinir. Doğum yeri Yozgat’tır. 

        II. Meşrutiyet’in  ilânında  yetmiş  yaşında olduğu bildirilen Zeminî’nin doğum tarihi kesin olmamakla birlikte bazı kaynaklarda 1838 yılı gösterilmektedir. Dava vekilliği, esnaf kâhyalığı gibi görevlerde bulunan şairin 1908 yılında vefat ettiği bilinmektedir. 

       Bir   kitabı   saptanamayan   Zeminî’nin  şiirlerinin  bir  kısmı,  Rahmetli  Mahmut Işıtmandaki cönklerdedir.

      Şiirlerini   hem   hece   hem   de   aruz  vezniyle  yazan  Zeminî,  11’li  heceyle koşma  ve destan yazarken ayrıca aruzla gazel biçiminde bir de şiiri bulunmaktadır.

      Eldeki   şiirleri   Zeminî’nin    güçlü     bir    şair   olup  olmadığını  anlamaya  yetmiyorsa  da Yozgat’taki medreselerde yetişen şairler grubu içerisinde yer aldığı, XIX. yüzyılda yetişen birçok Yozgatlı şairden yaşça büyük olduğu için üstat olarak görüldüğü söylenebilir.

     Gençlik  yıllarında   içki  ve  eğlenceye  düşkünlüğüyle   tanınan   Zeminî’nin   oldukça keskin hicivler yazan, Bektaşi meşrep bir şair olduğu bildirilmektedir. Yaşının ilerleyen yıllarında içki ve eğlenceyi bırakmış ve Rufaî Tarikatı’na katılmıştır.  

        Şiirlerinden bir örnek:

               BİR ACAYİP ZAMAN  

        Bir acayip zaman içinde kaldık,

        Bela sitem gelir hep ive ive.

        Züğürtlük dert ile hayıra daldık,

        Biz dilenci olduk, paralar cıva.

        Ekserisi terk eyledi namazı,

       1. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zemini

      2. Yozgat’lı Zemini, Mahmut Işıtman, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Mart 1965, Cilt 9, Sayı 188, s. 3682, 3683.

        FENNÎ [MEHMET SAİD (1850 – 1918)]

    Divan şairi. 1851’de Yozgat’ta doğdu. Asıl adı Mehmet Said olan şair, Demirli Medrese’de öğrenimini tamamladı. Ömer Ragıp Efendi’den Arapça ve Farsça dersleri aldı. Şiirlerinde Fennî takma adını kullandı.

     Şair, Yozgat Meclis İdaresi başkâtipliği, vergi başkâtipliği görevlerinde bulundu. Ankara Lisesinde edebiyat öğretmenliği yaptı. İyi bir şair olduğu kadar iyi bir hattat (yazı sanatıyla uğraşan kişi), hakkâk (mühür kazıyan, maden, taş, tahta, yaprak vb. üzerine şekiller çizen, yazan kişi) olarak da tanındı. Ayva ve ceviz yaprağı üzerine gözeneklerini boşaltarak yazdığı yazılardan biri günümüze ulaşmış olup Akademisyen Ali Şakir Ergin’in özel koleksiyonunda yer almaktadır. Pirinç tanesine İhlas suresini ve Ayetü’l-kürsî’yi yazdığı bilinmektedir.

        Şairin kendi adıyla yazdığı bir Fennî Divanı vardır. Divanındaki şiirlerinden bazıları M. Vehbi Ulusoy tarafından 1938’de Yozgat Halkevi tarafından çıkarılan Bozok dergisinin değişik sayılarında yayımlandı. Bu divan, şairin damadı tarafından sonra ortaya çıkarılmış olup Ali Şakir Ergin’in özel kütüphanesinde bulunmaktadır. Söz konusu eser Ali Şakir Ergin tarafından bastırılarak yayımlanmıştır.

       Fennî, divan şairi olmasına karşın hece ölçüsüyle de şiirler yazdı. Ama asıl şiirleri, babasının ve hocasının kasidelerinden aldığı esinle yazdığı gazelleridir. Fennî’nin dikkat çeken bir yönü de tasavvuf şair oluşudur. Bu konuda “Emekli Öğretmen Hüsnü Köktürk”ün bir incelemesini aşağıdaki linki tıklayarak okuyabilirsiniz.

        http://www.geocities.ws/husnu66tr/Yozgatli-Fenni-siir.htm

        1920 yılında ölen şair, yörede Fennî Baba olarak anılır.

        Kitabının görseli:

        Şiirlerinden bir örnek (özgün yazımıyla):

                                       GAZEL

        Hâlimi cânânıma arz eylesem şekvâ çıkar

        Etmesem sabr u tahammül etsem istiğnâ çıkar

        Ah ne müşkül derd imiş dilde muhabbet saklamak

        Söylesem diğer sükût etsem diğer ma’nâ çıkar

        Bir hakîkî iltifâtın görmedim görsem bile

        Rûz ise âsâr-ı hülyâ şeb ise rü’yâ çıkar

        Ben ne rütbe ağlasam olsam taleb-kâr-ı visâl

        Merhametsiz kâfirin ağzından ancak lâ çıkar

        Kabre girsem de kalır ‘aşkın benimle pâyidâr

        Yani ben ölmekle benden sanma bu sevdâ çıkar

        İşve-kârım tıfl-ı nevresken tanırdım ben seni

        Der idim şu penbe ten bir şûh-i müstesnâ çıkar

        Zübdedir âsâr-ı kilk-i zîfünûnum Fenniyâ

        Şerh olunsa dürlü dürlü nükte vü imâ çıkar

        Kaynak: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fenni-mehmed-said-fenni-yozgatli

        HİMMETİ (? – ?)

         Kaynaklar: 

       1. “Yozgatlı Himmeti”, Mahmut Işıtman,Türk Folklor Araştırmaları, , 13. Cilt, Sayı: 259, Sayfa: 5889-5890, 1971.

        2.  Yozgat’ta   Halk   Şairliğinin   Dünü   ve   Bugünü,  M.  Öcal  Oğuz,  Ankara,  Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.

        KASIM KAZANCIKLIOGLU (1913 – 1976)

      Halk ve divan şairi. 1903 yılında Yozgat’ın Sorgun ilçesinin Alcı Köyü’nde doğdu. Halil İbrahim Ağa’nın tek erkek çocuğu olduğu için ailenin gözdesiydi. O günkü koşullara göre ekonomik durumu iyi olan babası, onu köyde mevcut olan iptidaiye (bugünkü ilkokul) gönderdi. İlk öğrenimini köyünde, ortaöğrenimini Yozgat’ta tamamladı. Ardından Konya Muallim Mektebini bitirdi ve 1927’de öğretmenlik görevine başladı. 1928 yılına kadar bu görevini sürdürdü. Askere gitti. Döndükten sonra yeniden öğretmenlik yaptı. Bir süre sonra da öğretmenliği bırakıp çiftçiliğe başladı. Bu ara fırsat buldukça şiirler yazdı.

       1950  yılında  Sorgun’a  yerleşti.  1965  yılına  kadar  serbest  çalıştı.  Bir yandan da şiir yazmayı sürdürdü, hatiplik yaptı. Bir ara siyasetle de uğraştı, sonra bundan vazgeçti.

      1965’te  Yozgat   Bayındırlık  Müdürlüğüne   köy   içme  suları  baş  teknisyeni kadrosu  ile göreve başladı. 1971 yılında emekliye ayrıldı. Ankara Kayaş’taki evine yerleşti. Yaşantısını yine şiir yazmakla ve hoş sohbetlerle sürdüren şair 26.12.1976’da öldü.

        Şairin 6 erkek, 1 de kız olmak üzere 7 çocuğu vardır.

       Koşma,   semai,   taşlama   ve   divan   tarzı  şiirleri   duygu   yüklüdür.   Öğretici  şiirleri  de vardır. Heceyi çok iyi kullanmıştır.  Halk şiirlerinde oldukça yalın bir dil söz konusudur.

        Şiirlerinden bir örnek:

                    BİR GÜN

        Deli gönül ne gamlanır,

        Dolacaktır çile bir gün.

        Döne döne bahar gelir,

        Bülbül konar güle bir gün.

        Bir kitle var erginleşen,

        Sıkıştıkça derinleşen,

        Buruldukça gerginleşen,

        Mızrap değer tele bir gün.

        Var gücünü hiçe yoran,

        Düşünmeden tipi boran,

        Çağlar boyu bahçe kuran,

        Elbet verir sele bir gün.

        Yardakçılar yaltaklanır,

        Her kötülük savsaklanır,

        Kötürümler ayaklanır,

        Dilsiz gelir dile bir gün.

        Uyumayan göz kamaşır,

        Kem düşünen korku taşır,

        Bataklığa tez ulaşır,

        Gemi batar mile bir gün.

        Kasım kara gün çok saydın,

        Haracıyı içe yaydın,

        Kara günün sonu aydın,

        Güleriz baht ile bir gün.

        SEYRΠ(1852 – 1917)

       Hakkında  çok  az  çalışma  olan  ve gerçek adı bilinmeyen şair, şiirlerinde Seyrî  takma adını kullanmıştır. Şairin doğum yeri Yozgat’tır. Kesin bir bilgi olmamakla birlikte, 1852 yılında doğduğu düşünülmektedir. 

       Yozgat’ta   köklü   bir   aile  olan  Kurrazadelerden  Hacı  Ahmet  Efendi’nin  oğlu  olarak dünyaya geldiği bilinen Seyrî’nin dedesi, Çapanoğullarından Mustafa ve Süleyman tarafından yaptırılan Ulu Cami’in imamı olarak uzun yıllar görev yapmıştır. Seyrî de bu gelenek içerisinde yetişmiş, öğrenim görmüş ve hafız olmuştur.

        Medreseden  mezun  olan  Seyrî,   hafızlığın   yanı  sıra  şair olarak  da  Yozgat’ta  ün kazanmıştır.

        Yozgat’ın Yukarı Nohutlu Mahallesi’ndeki evinde 1917’de vefat etmiştir.

        Seyrî’nin    şiirleri    konusunda     yapılan    araştırmalara     bakıldığında     basılı   bir  kitabının olmadığı, yalnızca sınırlı sayıda şiirinin bulunduğu saptanmıştır.

      Seyrî’nin  edebî  kişiliği  hakkında  yapılmış  çalışmalara  bakıldığında Mahmut  Işıtman, M. Oğuz Öcal gibi araştırmacıların yazılarında ve Yurt Ansiklopedisi’nde bazı bilgilere rastlanır. Tüm kaynaklarda ortak olan nokta, şiirlerinde hece ve aruz veznini birlikte kullanması, şairliğindeki hünerin yaptığı öğrenimin yanı sıra Yozgat’a gelen Emrah, Pesendi, Nuri, Ceyhunî gibi âşıkları da dinleyerek geliştirmesi, hatta zaman zaman atışmalara da katılmasına bağlanabilir.

       Mahmut  Işıtman,  Seyrî’nin  saz çaldığını da iddia etmektedir.  Ne var ki M. Oğuz Öcal, Seyrî’nin medreseli şairlerden olması ve hafızlık, imamlık gibi görevlerden gelmesi nedeniyle saz şairi olmadığını düşünmektedir.

      Seyrî’nin  aldığı   dini  eğitim,  edebi  kişiliğini  oluşturmuştur.  Bu  yüzden  de mutasavvıf kimliği şiirlerinde açıkça görülmektedir. Bu anlamda Arapça ve Farsça tamlamalar, dinî mazmunlara şiirlerinde çokça rastlanır.

        Şiirlerinden bir örnek:

                                    GAZEL

        Ey dilârâ ahvâlimi canana bildir bak ne der

        Ruhları al gözleri mestane bildir bak ne der

        Varma destursuz huzur-ı yâre Allah aşkına

        Doğrusun söyle mürüvvetkâna bildir bak ne der

        Çaresiz kaldım tabibim çare-sâz eyle bana

        Başın için Lokman’a bildir bak ne der

        Gezsem takrir ile başın için ey bâd-ı sâbâ

        Merhamet kânı olan sultana bildir bak ne der

        Dertli Seyrî’nin vücudunu lebin eyler harap

        Var yürü derdimi ol şeh-i hubana bildir bak ne der

        Kaynak: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyri-yozgatli7

        SEYYAHİ [ÂŞIK ÇELEBİ (1930? – ?)

        Gece rüyada sohbetin,

        Gördüm ellerde ellerde.

        Candan tatlı muhabbetin,

        Gezer dillerde dillerde.

        Cevri cefa etme n’olur?

        Adûlar ettiğin budur,

        Affeyle kusur çok olur,

        Maviş kullarda kullarda.

        Yarelerim sızlar Habib,

        Deva yoktur, ister tabip,

        Ey vefasız, garip Necip,

        Gör ne hâllerde hâllerde.

        Kaynak: Sır Kâtibi Âşık Necip, Mahmut Işıtman, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Haziran 1968, Cilt 11, Sayı 227, s. 4774, 4775 4776.

       Halk  ozanı.  19.12.1969 yılında Yozgat- Boğazlıyan ilçesi Özler köyünde (şimdi belde) doğdu. Ortaokulu köyünde okudu. Lise öğrenimi için Kayseri’ye gitti, fakat okulunu ikinci sınıfta bıraktı. Askerlik sonrası Almanya’ya gitti.

        Müzik    aşkı    küçük   yaşlarda    başladı.    Saz     çalmayı    kendi   kendine   öğrendi. Almanya’da sıla özleminin de etkisiyle sazına sıkı sıkı sarıldı. Zamanla kendini daha da geliştirdi. Meclislerinde bulunduğu âşık ve şairlerin izinden yürüdü. 2003 yılında şiir yazmaya başladı. Şiirlerinin çoğunu besteleyip yanık yorumuyla dinleyicilerine sundu.

        Yapıtlarında   halkın    türlü    sıkıntılarına    parmak    bastı.     Sevdasını    da   sazının  tellerinde dillendirdi. Yüreği hep Yozgat özlemiyle çarptı. Bu özlem türkülerine de yansıdı. Birbirinden güzel türküler besteledi. “Yozgat, İnsandan, Değil midir, Ağlaştık Durdum, Bahar Gelmiş Yine Bizim Ellere, Eller Ayırdı Bizi, Bana dert Oldu, Gel Bu Sohbete, Bir Dünya Kuralım, Gurbet Soluğu” bunlardan birkaçıdır.

        Şerafettin  Hansu,  hâlen  Almanya’da  yaşamaktadır.  Burada sünnet, kına, düğün gibi etkinliklerde saz çalıp türkü söylemekte olan sanatçı birtakım televizyon programlarına da çıkmıştır.
        Sanatçı; üçü erkek, biri kız olmak üzere dört çocuk babasıdır.

        Şiirlerinden bir örnek:

                      YOZGAT

        Adın anılıyor yedi düvelde,
        Nice yiğitlere harmansın Yozgat.
        Duyurdun şanını merde, namerde,
        Çanakkale’deki fermansın Yozgat.

        Bu vatan uğruna şehitlerin var,
        Dünyalar biliyor, şahitlerin var,
        Daha nice baba yiğitlerin var,
        Eşi bulunmayan bir yansın Yozgat.

        Çamlık’ın başında yanar tüterim,
        Allah bilir, ben Mecnun’dan beterim,
        Bazen Ziya olur, hasta yatarım,
        Sürmelim derdime dermansın Yozgat.

        Nida’nın sazında bükülür başım,
        Hastane önünde dökülür yaşım,
        Ahbaplarım gelir, çekilir kışım,
        Anadolu’m gönül alansın Yozgat.

        Yaban ellerinde başım hoş değil,
        Yaslansam yastığa düşüm hoş değil,
        Bülbülüm kafeste, işim hoş değil,
        Hayali karşımda duransın Yozgat.

        İstersen susayım, dağlar konuşsun,
        Nasırlı ellerde bağlar konuşsun,
        Kıyamete kadar çağlar konuşsun,
        İsmin dilden dile dolansın Yozgat.

        Şerafet’im dostlar gurbet gezerim,
        Ölürsem sılama kazın mezarım,
        Yine dertli söyler, dertli yazarım,
        Toprağın tenime sıvansın Yozgat.

        YUSUF ÖZCAN (1956 – )

      Halk şairi ve yazar. 01.03.1956’te Kırşehir ili Çiçekdağı ilçesinin Çopraşık köyünde doğdu. Köyü; önce Yozgat’a, daha sonra Nevşehir’e, son olarak da Kırşehir’e bağlandı.

Ailesinin Yozgat’ın Şefaatli ilçesine göç etmesiyle dört yaşından itibaren orada yaşamaya başladı. Çocukluğu, gençliği bu ilçede geçti. İlkokulu, ortaokulu Şefaatli’de okudu. Ortaokuldan sonra Ordu Perşembe Öğretmen Okulunu kazandı, oradan Tokat Öğretmen Okuluna geçti ve buradan mezun oldu. Bu arada  Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi.

     1976’dan başlamak üzere Millî Eğitim Bakanlığına bağlı birimlerde öğretmenlik ve yöneticilik  yaptı.  2002’de emekli oldu. Emekliliğinden sonra özel dershane yöneticiliği, direksiyon usta öğreticiliği, halk oyunları eğitmenliği, halk oyunları seçici kurul üyeliği görevlerinde bulundu. Hâlen YOŞAYBİR (Yazarlar ve Şairler Birliği)-ANSAN (Antalya Sanatçılar Derneği) üyesidir.

Yusuf Özcan’ın şiir yazmasındaki en büyük etken, annesi Elmas ve teyzesi Güllü oldu. Onlardan birbirinden güzel mâniler ve deyişler dinledi. Bunlardan çok etkilendi. Bu etki şiirlerine ne yansıdı.

      Şiir dinletileriyle yurdun çeşitli yörelerini gezdi. Bu sırada  usta ozanlarla tanıştı. Köylerde öğretmenlik yaptığı sıralarda köy odalarında, düğünlerde, cenazelerde ve diğer toplantılarda edindiği kültür tüm çalışmalarına yansıdı. Buram buram halk kültürü kokan birbirinden güzel şiirler yazdı.

        Şiirleri;  Gözyaşı,  Çağrı,  Kırağı,  Sürmeli,  Kürsü,  İstanbul,  Türkmence,  Mersin  Maki ve Manisa Sevgi Yolu gibi pek çok dergide; Yeni Ufuk, İleri, Sıla, Ekspres, Antalya, gibi gazetelerde, bazı yerel ve ulusal haber kanallarında yayımlandı.   

      Yozgat Sürmeli festivallerindeki şiir yarışmalarında birincilikler kazandı. “Sürmeli” şiiri bunlardan biriydi. TRT’te 1’de düzenlenen “Şenlik Var” programında Yozgat’ı “Sürmeli” şiiriyle tanıttı. Çok etki yaratan bu şiiri bestelendi.

Etkinliklerini aralıksız sürdüren ve çalışmalarıyla dikkat çeken Yusuf Özcan; 2020 yılında Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalında, Afşar Duman tarafından Prof. Dr. Şahin Köktürk’ün danışmanlığıyla yüksek lisans tez konusu yapıldı.

     17-19  Eylül  2021  tarihleri  arasında  Kahramanmaraş’ta  gerçekleştirilen  1. Uluslararası Karacaoğlan Âşıklar ve Ozanlar Festivali’ne Yozgat adına katıldı ve şiir kategorisinde birincilik kazandı.

       Yozgat’ta  uzun  süre  öğretmenlik  yaptıktan  sonra  Antalya’ya  göç  eden  Yusuf  Özcan, hâlen burada oturmakta olup evli ve üç çocuk babasıdır.

        Yapıtları:

        Kervan Yürüten (şiir-1993)

        Deli Düşlerim Dolunay (şiir-1997)

        İlköğretim Güzel Konuşma ve Yazma 1 (seçmeli ders kitabı-2001)

        Aşkın Ötesinde (şiir-2009)

        Çapraşık Türkmen Ağıtları (derleme-2020)

        Kördüğüm (şiir-2020)

     2008 yılında düzenlenen 8. Yozgat  Sürmeli  Festivali’nde birincilik kazanan “Sürmeli” şiiri:

                         SÜRMELİ

        Ay ışığı Beş Çamları öpünce,

        Süzülüp yamaçtan iner Sürmeli.

        Sevda cephesinde savaş kopunca,

        Ziya’nın atına biner Sürmeli.

        Yol verirse âşıkların birisi,

        Ağıttır, türküdür gelir gerisi,

        Sürer küheylanı gece yarısı,

        Rüzgârın üstüne sürer Sürmeli.

        Efendi Baba’dan desturun alır,

        Nazî’nin, Hüznî’nin yanında kalır,

        Küheylan sevgidir, burnundan solur,

        Dualar altına siner Sürmeli.

        Dolanmadan daha Eskipazarı,

        Çatak’tan Naili eder nazarı,

        Gül uzatır Bağdadi’nin mezarı,

        Durulur hırsını yener Sürmeli.

        Tuzkaya’dan Keltepe’ye uzanır,

        Çiçeğe, çiğdeme, güle bezenir,

        Nohutlu’da biraz vakit kazanır,

        Geçmişi gururla anar Sürmeli.

        Kirazlı dereden suyunu içer,

        Çeşka’nın başına değmeden geçer,

        Kerkenes, Alişar, Şebeğe göçer,

        Cavlak’tan can suyu sunar Sürmeli.

        Konuk olur Deremum’la Mahal’da,

        Sual eder allı turnam ne halda?

        Erenler yoldaştır, bırakmaz yolda,

        Pirler dolusuna kanar Sürmeli.

        Toplanınca yiğitlerin harmanı,

        Bozokları sarar sevgi ormanı,

        Kemal Paşam böyle vermiş fermanı,

        Yurt için tutuşup yanar Sürmeli.

        Şehitler nöbette bekler yolunu,

        Mevlam darda koymaz Özcan kulunu,

        Rahmetle yad eder Çapanoğlu’nu,

        Beş vakit çağlayan pınar Sürmeli.

        Kitaplarının görselleri: